Jan Wróblewski urodził się 2. czerwca 1902 roku w Powidzu powiat Gniezno. Rodzicami byli Piotr Wróblewski, oraz Elżbieta z domu Kozłowska.
Od szóstego do dwunastego roku życia uczęszczał do Szkoły Podstawowej w Powidzu, a następnie do gimnazjum w Gnieźnie, składając maturę w języku polskim w Poznaniu.
20 grudnia 1918 roku przebywając na feriach zimowych jako 16- letni gimnazjalista wstępuje ochotniczo do ,,Tajnego Oddziału Powstańczego w Powidzu”, przemianowanego w chwili wybuchu Powstania Wielkopolskiego na ,,Powidzką Kompanię Powstańczą”.
Żołnierze Kompanii Powidzkiej stanęli do walki w Powstaniu Wielkopolskim, rozbijając pluton Grenschutzu na stacji kolejowej w Anastazewie z 28/29 grudnia 1918 roku, uczestnicząc w wyzwalaniu Ziemi Gnieźnieńskiej i rejonu Szubina oraz służąc w Armii Wielkopolskiej na froncie północnym.
W Powstaniu Wielkopolskim Jan Wróblewski uczestniczył w bitwach pod Paterkiem, Kowalem, Michalinką, Nakłem, Smogulcem, Jastrowiem, Czesławicami, Pruchnowem, Lipinami, Margoninem, Żninem, Szubinem, Kcynią i innymi miejscowościami.
Jako powstaniec podejmował się i wykonywał każde powierzone mu zadanie. Szczególnie dobrze działał w grupie zwiadowczej, w której wykazał się męstwem.
W Powstaniu Wielkopolskim walczył do 4 kwietnia 1919 roku w 1 Dywizja Strzelców Wielkopolskich (utworzona rozkazem dziennym DG nr 17 z 22 stycznia 1919 roku. Dowódca: gen. por. Filip Dubiski.) Następnie w 4 Pułku Strzelców Wielkopolskich. (utworzony rozkazem dziennym DG nr 61 z 6 marca 1919 roku z oddziałów powstańczych działających w okolicach Wągrowca, Gniezna i Wrześni. Dowódca: mjr Oskar Brezany). I batalion pułku to dawny batalion wągrowiecki i kompania powidzka.
Do 15 stycznia 1919 roku polskie oddziały wyzwoliły prawie całą Wielkopolskę,
z wyjątkiem części obrzeży na północnym zachodzie i południu. Walki zostały zawieszone po zawarciu rozejmu w Trewirze 16 lutego 1919 r. Do dokumentu, podpisanego wówczas przez Niemcy i państwa Ententy, dodano – pod wpływem wystąpień Romana Dmowskiego – punkt mówiący o zakończeniu walk z Polakami. Potyczki trwały jednak aż do czerwca 1919 r., kiedy to na mocy traktatu wersalskiego Wielkopolska została włączona do odradzającego się państwa polskiego. Oddziały powstańcze zostały w maju 1919 r. wcielone do Wojska Polskiego, brały udział w wojnach o granice w latach 1919–1921. Wielu powstańców zasiliło fronty Powstań Śląskich.
Powstanie Wielkopolskie 1918–1919 – ,,Wielkopolska Insurekcja”, której początek dały walki na ulicach Poznania 27 grudnia 1918 r. (związane z wiecem na cześć przyjazdu pianisty Ignacego Paderewskiego) jest jednym z czterech zwycięskich powstań polskich (często błędnie podaje się, że jedynym). Sukcesem – choć może nie tak wielkim – zakończyły się również powstanie wielkopolskie w 1806 roku, powstanie sejneńskie w 1919 r. i II Powstanie Śląskie w 1920 r.
W wojnie polsko bolszewickiej wstąpił do wojska jako ochotnik 17 maja 1920 roku do 14 Pułku Artylerii Polowej – Bateria zapasowa. 4 czerwca 1920 roku zostaje zwolniony i skierowany na tereny plebiscytowe.
Do Pułku wrócił 20 lipca 1920 roku, a 30 października tego samego roku został zwolniony ze służby czynnej.
Pracę jako nauczyciel rozpoczął w Poznaniu. W 1922 roku uczył w Trzemesznie aż do 3 grudnia 1923 roku, do powołania do służby wojskowej w 68 Pułku Piechoty Wielkopolskiej. Służbę odbywał w 3 kompani do dnia 9 stycznia 1924 roku, kiedy to zostaje zwolniony na podstawie orzeczenia lekarskiego do służby w pospolitym ruszeniu.
Następnie przeniósł się z Poznania bliżej rodzinnych stron i rozpoczął pracę w szkole w Lądku. Tam prawdopodobnie poznał swoją przyszłą żonę, Marię z domu Mader. Mieli dwóch synów: Zbigniewa (ur.25.11.1927 r.) i Wojciecha (ur.23.03.1929 r.).
Od 1 marca 1924 roku Jan Wróblewski rozpoczął pracę w Szkole Podstawowej w Zagórowie. W roku 1928/1929 ukończył Wyższy Kurs Nauczycielski w Poznaniu.
Uczestniczył w Państwowym Wakacyjnym Kursie dla Nauczycieli Wychowania Fizycznego w Wągrowcu w lipcu 1928 r. Ukończenie Wyższej Szkoły Muzycznej w Poznaniu dało mu kompetencje konieczne do prowadzenia w szkole z dużym powodzeniem zespołu mandolinistek.
W okresie międzywojennym był aktywnym członkiem Ochotniczej Straży Pożarnej w Zagórowie, pełniąc w latach 1929 – 1939 funkcję Gospodarza OSP w Zagórowie. Brał udział w Kursie III stopnia wyszkolenia podstawowego pożarniczego w Koninie.
Od roku 1929 był opiekunem Drużyny Harcerskiej im. Kazimierza Pułaskiego w Zagórowie.
Od 1934 roku należał do Związku Powstańców Wielkopolskich. Był również członkiem PPS – Polskiej Partii Socjalistycznej. [1]
Wybuch II Wojny Światowej zastał go w Zagórowie.
Po wznowieniu nauczania przez władze niemieckie, które zezwoliły uczyć w polskich szkołach w tzw. ,,Polnische Volksschule” na terenie powiatu zostaje wraz żoną Marią został przeniesiony do Lądku. Pracowali tam od 21.11.1939 r. do 1.marca 1940 r. do chwili zamknięcia polskich szkół.
W marcu 1940 roku został aresztowany przez Gestapo i wywieziony do Konina, a po 3 dniach do Niemiec – Frankfurt nad Odrą na przymusowe roboty.
W lutym 1941 roku trafił do obozu Konzentrationslager Sachsenhausen. [2]
W czerwcu 1942 roku został przewieziony do więzienia w Berlinie na Alexanderplaz. [3] .
W Berlinie przebywał do lipca 1943 roku. 4 lipca 1943 roku został przeniesiony do Quedlinburga w górach Harzu do fabryki amunicji. W fabryce produkowano min. części do rakiet V2. [4]
19 kwietnia 1945r., kiedy to amerykańskie oddziały zdobyły miasto Quedlinburg – Jan Wróblewski wraz z innymi został oswobodzony przez wojska amerykańskie.
Po powrocie z niewoli rozpoczął pracę w Poznaniu w Publicznej Szkole Powszechnej Nr. 41 w Poznaniu.
Następnie przeniósł się do Zagórowa, gdzie 1 września 1945 roku został nauczycielem Szkoły Podstawowej w Zagórowie. Wraz z żoną Marią oraz z pozostałymi przy życiu nauczycielami z okresu przedwojennego przystąpili do organizowania na nowo szkoły w Zagórowie.
W 1945 roku Wróblewski wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej (PPR), a od roku 1948 został członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR).
5 stycznia 1948 roku został przyjęty w poczet członków Polskiego Związku Byłych Więźniów Politycznych, Niemieckich Obozów Koncentracyjnych i Więzień w Poznaniu.
Od 1 września 1948 roku pełnił funkcję Kierownika Szkoły Podstawowej w Zagórowie – szkoły, która miała charakter rozwojowy i otrzymała nazwę Szkoła Ogólnokształcąca Stopnia Podstawowego i Licealnego. Wróblewski Został powołany na Dyrektora tej szkoły.
Akcje antysocjalistycznej bojówki młodzieży licealnej – zniszczenie portretów przywódców państw Polski i ZSSR, oraz dekoracji i masztów z flagami sowieckimi w całym Zagórowie na uroczystości imienin Józefa Stalina (19 marca) , 1 maja, 22 lipca w szkołach w Zagórowie i Kopojnie ) w roku 1950 w szkole i mieście doprowadziły do udaremnienia wysiłków nauczycieli i dyrektora do stworzenia pełnej szkoły średniej. Od roku szkolnego 1950/1951 zostały zlikwidowane klasy licealne.
Na przełomie lat 1957 i 1958 w Zagórowie utworzona została Szkoła Przysposobienia Rolniczego, a jej kierownictwo powierzono właśnie Janowi Wróblewskiemu.
Z chwilą utworzenia powiatu słupeckiego (w związku z nową organizacją administracyjną szkół) Jan Wróblewski został powołany w 1956 roku na Inspektora Oświaty i Wychowania w Słupcy. Funkcję Kierownika Szkoły przekazał swojej żonie, Marii Wróblewskiej.
Niestety, trudne warunki pracy oraz dojazdy organizowane zastępczymi środkami transportu ( samochody ciężarowe ), które doprowadziły do wystąpienia uszczerbku na zdrowiu, skłoniły Wróblewskiego do zmiany decyzji i powrót na stanowisko Kierownika Szkoły w Zagórowie od 1 września 1957 roku.
Działalność Wróblewskiego w środowisku jako kierownika szkoły, nauczyciela, działacza społecznego, kombatanta była znana społeczeństwu, a jego poczynania zyskiwały powszechną aprobatę.
Z jego inicjatywy została wybudowana nowa szkoła podstawowa oddana do użytku w 1963 roku przy ul.Lidmanowskiego, (obecnie Plac Szkolny), dzięki pomocy i poparciu społeczeństwa miasta Zagórowa.
Należał do Związku Nauczycielstwa Polskiego.
Był wieloletnim członkiem Gminnej Spółdzielni Samopomoc Chłopska w Zagórowie. Przez 7 kadencji zasiadał jako członek Rady Narodowej.
17 lat był Przewodniczącym Komitetu Miejskiego Frontu Jedności Narodu.
Funkcję Kierownika Szkoły Podstawowej w Zagórowie pełnił do końca roku szkolnego 1966, do momentu przejścia na emeryturę.
Z chwilą przejścia na emeryturę służył radą i pomocą kolejnym swoim następcom, którzy byli wcześniej jego uczniami.
Do końca życia był aktywny społecznie. Angażował się w pracę miejscowego Koła Związku Bojowników o Wolność i Demokrację (był jego założycielem 20 grudnia 1961 roku), pełniąc funkcję Prezesa Koła Terenowego. Był również członkiem Zarządu Oddziału Powiatowego ZBoWiD w Słupcy.
Chętnie przychodził do szkoły na spotkania z młodzieżą szkolną, nauczycielami wspominając swój udział w Powstaniu Wielkopolskim, II wojnie światowej.
Za swoją działalność społeczną i aktywną pracę zawodową był wielokrotnie odznaczany i nagradzany m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Zmarł 30 października 1986 roku w wieku 84 lat. Spoczywa na cmentarzu parafialnym w Zagórowie.
Odznaczenia i odznaki:
- Odznaka ,,Powstańca Zbrojnego” (1932 r.)
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918 – 1921 (1935 r.)
- Srebrny Krzyż Zasługi (1938 r.)
- Medal 10 – lecie Polski Ludowej (1955 r.)
- Odznaka ,,Zasłużony Działacz Ruchu Spółdzielczego” (1958 r.)
- Złota Odznaka Związku Nauczycielstwa Polskiego (1959 r.)
- Wielkopolski Krzyż Powstańczy (1962 r.)
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1965 r.)
- Odznaka 1000 – lecie Państwa Polskiego ( 1966 r.)
- Odznaka honorowa ,,Za Zasługi w Rozwoju Województwa Poznańskiego” (1968 r.)
- Medal Zwycięstwa i Wolności (1974 r.)
- Medal za Długoletnie Pożycie Małżeńskie (1977 r.)
- Odznaka ,,Za Zasługi dla Województwa Konińskiego” (1978 r.).
ANDRZEJ BERNAT
Ważniejsza bibliografia i żródła:
- Akta osobowe ZBoWiD -Jan Wróblewski (1961- 1986).
- Kroniki Szkoły Podstawowej im. Michała Okurzałego w Zagórowie (1945 -1986),
- Kronika Ochotniczej Straży Pożarnej w Zagórowie,
- POWSTAŃCY WIELIKOPOLSCY ZIEMI POWIDZIKIEJ – Powidzanom na 100. Rocznicę – Halina Galińska – Powidz – Poznań 2017,
- Zbiory prywatne Andrzeja Bernata,
- Zbiory Prywatne Katarzyny i Bartłomieja Wróblewskich.
Przypisy:
[1] Polska Partia Socjalistyczna PPS – polska partia polityczna o charakterze niepodległościowym, socjalistycznym i pracowniczym (klasyfikowana w grupie partii lewicowych), założona w listopadzie 1892 podczas tzw. zjazdu paryskiego jako Związek Zagraniczny Socjalistów Polskich. Jedna z najważniejszych w Polsce sił politycznych do 1948. PPS współtworzyła szereg rządów II RP ).
[2] W KL Sachsenhausen przetrzymywano m.in. 169 profesorów i pracowników naukowych UJ i AGH w Krakowie oraz polskich księży. Po wybuchu powstania warszawskiego na rozkaz szefa SS Heinricha Himmlera na terenie obozu został zamordowany Komendant Główny AK gen. Stefan Grot-Rowecki.
Obozowi podlegała ponad setka podobozów i zewnętrznych.
Przeciętnie w obozie przebywało około 50 000 więźniów – ogółem przez KL Sachsenhausen i jego filie przeszło ich ponad 200 000, z których dziesiątki tysięcy zginęły, choć dokładną liczbę ofiar trudno ustalić.
[3] Budynek jest częścią kompleksu zbudowanego w 1879 r., w którym pierwotnie znajdywały się mieszkania socjalne. Następnie naziści wykorzystywali obiekt do przetrzymywania osób „antyspołecznych”, w tym prostytutek i homoseksualistów.
[4] Quedlinburg założone w 922 r. przez króla Henryka I Ptasznika to ulubiona miejscowość propagandowa nazistów. Reichsführer SS Heinrich Himmler uważał się za powtórne wcielenie króla Henryka I Ptasznika. SS zajęło kryptę św. Wiperta wraz kościołem św. Serwacego. Propaganda rozpowszechniała informacje o odnalezieniu zaginionych przez wieki szczątków króla Henryka I. W granicach miasta znajdowały się trzy oddziały obozów koncentracyjnych: areszt okręgowy (Kreisgerichtsgefängnis) oraz dwa obozy dla więźniów (Gefangenenlager) w hali Kleersturnhalle i na lotnisku w Quarmbeck (obecnie dzielnica Quedlinburga). Od 1943–1944 Quedlinburg pełnił funkcję lazaretu. Przebywało tu ponad 8000 rannych.
ZAGÓRÓW-MIEJSCE Z HISTORIĄ 