„Jeszcze w dziecinnych latach marzyłem, By na wsi naszej pracować z ludem…”
Antoni Aleksander Molski urodził się 16.01. 1895 r. w Zagórowie. Rodzicami byli Stanisław Molski oraz Franciszka z domu Głowacka. Miłość do Ojczyzny i szacunek do społeczeństwa wyniósł z domu rodzinnego. Od najmłodszych lat, jeszcze w czasie zaborów, marzył o pracy w polskiej szkole, w wolnej Polsce. W późniejszych latach wspomniał o tym w jednym zachowanych wierszy: „”Jeszcze w dziecinnych latach marzyłem / By na wsi naszej pracować z ludem, / Sam dzieckiem będąc, dzieci uczyłem, / Choć wielkim dla mnie było to trudem”. Cały utwór zatytułowany „Świetlica” zapisany ręką Autora znajduje się poniżej:
Związany był z ruchem harcerskim od 1914 roku. Pełnił funkcję plutonowego w Zagórowskiej Drużynie Harcerskiej im. Kazimierza Pułaskiego. Z oddaniem i wielką odpowiedzialnością opiekował się druhami młodszymi stopniem.
Harcerskie Pogotowie Wojenne, które organizował wspólnie z Mieczysławem Ulatowskim, Bronisławem Szumańskim działało czynnie aż do 25.05. 1919 roku. Jego członkowie pełnili służbę wywiadowczą, wartowniczą, pomagali w utrzymaniu porządku publicznego funkcjonariuszom nowo zorganizowanej Policji Państwowej.
Uzyskanie wykształcenia pedagogicznego to był kolejny krok w kierunku spełnienia marzeń o pracy u podstaw: w listopadzie 1914 roku młody Molski otrzymał skierowanie do zorganizowania szkoły wiejskiej we Wrąbczynku.
B. Grzonkowski w swoim artykule z „Zagórowskiego Kwartalnika Historycznego CHRONOS” z 1992 roku przywołał opis dość ekstremalnych – tym bardziej z dzisiejszego punktu widzenia – warunków pracy w tejże placówce:
W małej izdebce ustawione wokoło ścian deski na krzyżakach jako stoły, drugie na pniaczkach jako siedzenia. Dzieci około 40. Książki najróżniejsze: „Strzecha rodzinna”, „Wypisy ABC”, „Elementarz”, stare kalendarze, książeczki do nabożeństwa, a nawet i katechizmy. Jedne z dzieci potrafiły już jako tako „dukać”, inne znały niektóre litery, a jeszcze inne z książką dopiero co się zetknęły. Do pisania przynosiły tabliczki z rysikami, stare notesy i ołówki lub stary papier.
Pod kierownictwem Molskiego placówka rozpoczęła pracę na dwie zmiany. Zimowa frekwencja była dobra. Gorzej, kiedy wiosną rytm życia na wsi przyspieszał, a chłopskie dzieci nad obowiązek szkolny musiały przedłożyć powinności związane z gospodarstwem: pasanie krów i gęsi oraz późniejszą ciężką pracę przy żniwach, co realnie spowodowało przestój w prowadzeniu zajęć. Czy to i dotkliwe braki w wyposażeniu mogły ostudzić zapał Molskiego? Skądże! Możliwe, że jeszcze bardziej zmotywowały go do pracy. Ten młody człowiek miał w sobie wystarczająco wiele samozaparcia i pasji, by w niedługim czasie osiągnąć całkiem zadowalające warunki dla rozwoju szkoły. Zimą zaś dziatwa znów wróciła do sali lekcyjnej i nauczyciela, którego na pewno była wciąż bardzo ciekawa. W drugim roku szkolnym urządzona została loteria fantowa, kilka zabaw tanecznych oraz przedstawienia amatorskie wystawiane… na scenie w stodole. Za pieniądze zgromadzone dzięki tym akcjom udało się sfinansować nie tylko na wykonanie ławek, stołu oraz tablicy. Wystarczyło też na zakup niezbędnych pomocy naukowych. Szkoła we Wrąbczynku miała także „ofertę dla dorosłych” – zimą odbywały się bowiem bezpłatne kursy wieczorowe dla tych dojrzalszych odbiorców, z których wielu dopiero wówczas miało szansę nauczyć się czytać i pisać.
„Dziś święcie wierzę, że we wsi bieda wtedy dopiero zupełnie zniknie…”
W 1918 r. A. A. Molski przyjął mianowanie na nauczyciela Publicznej Szkoły Powszechnej w Myszakówku. Placówka wyposażona była nieco lepiej, niż poprzednia: były tam ławki, stół, tablica oraz szafa. Tutaj młody pedagog znów organizował loterie fantowe, zabawy i wydarzenia kulturalne, z których zarobione pieniądze przeznaczył na niezbędne pomoce naukowe i książki. Powiodło mu się również przy organizacji biblioteki dla dzieci.
Od 1914 roku działał czynnie w POW 2 pełniąc funkcję Komendanta Rejonowego. Wraz z innymi członkami POW rozbrajał Niemców w Zagórowie i okolicy w 1918 r. po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. W organizacji działał wspólnie z bratem, Feliksem Molskim, który za udział w zatopieniu niemieckiej szkuty na Warcie 19.11. 1918 r. został zamordowany przez hitlerowców 22.11. 1939 r. w lesie niedaleko Grabiny. 3
W 1919 roku podczas kursów wieczorowych dla młodzieży i starszych w Myszakówku A.A. Molski prowadził akcję uświadamiającą na rzecz plebiscytu na Mazurach; zebrany fundusz w wysokości 456 marek i 30 fenigów przekazuje Komitetowi Mazurskiemu w Warszawie. Świadczy to o dużej świadomości politycznej Molskiego, który najpewniej zdawał sobie sprawę, że tylko aktywność ze strony działaczy strony polskiej będzie w stanie wpłynąć na korzystny dla Ojczyzny wynik plebiscytu.
W 1923 roku Antoni A. Molski rozpoczął pracę w kolejnej szkole – tym razem w Bukowem. Na miejscu zastał podobną sytuację jak w Myszakówku – szkoła wymagała jak najszybszego doinwestowania. I znów Molski sięgnął po dobre, sprawdzone praktyki: loterie fantowe, teatr amatorski, potańcówki. Ponadto założył przy szkole sad, szkółkę morwową i zorganizował ogrodzenie całego terenu należącego do szkoły.
15.10.1925 r. nasz aktywny społecznik założył Koło Młodzieży Wiejskiej należące do Stronnictwa Ludowego „Wyzwolenie”. Niedługo później zorganizował w Bukowem Ochotniczą Straż Pożarną (1 maja 1927 roku )
W zimowe wieczory w szkole odbywały się kursy dla dorosłych. W ich prowadzeniu wspierała męża Maria Molska, też nauczycielka. W Kole Młodzieży Wiejskiej Molski zachęcał do hodowli kur zielononóżek, prosiąt, prowadził także poletka doświadczalne. Józefa Białas z Bukowego, dawna uczennica wspominała o kursu gotowania i pieczenia, które organizował nauczyciel. Dla członków straży pożarnej Molski prowadził szkolenie teoretyczne.
Według planu opracowanego przez A.A. Molskiego zbudowano w 1930 roku Dom Strażacki, za co społecznik nie oczekiwał żadnego honorarium. Według jego planów i przy jego wsparciu w 1935 roku wybudowano również świetlicę Koła Młodzieży Wiejskiej.
W międzyczasie jednoklasowa szkoła w Bukowem rozrosła się do czteroklasowej. Rozwijała się również działalność Koła Młodzieży Wiejskiej. Aktorzy – amatorzy z inscenizacjami wyjeżdżali do innych wsi, młodzi działacze uczestniczyli w zjazdach młodzieżowych, dożynkach powiatowych i wojewódzkich. Autorem większość scenariuszy był Molski, nauczyciel i opiekun Koła. On zapewne też ułożył treść kondolencji, przesłanych wdowie Piłsudskiej i córkom Marszałka. Podziękowania na polecenie najbliższych Piłsudskiemu kobiet złożyła Radzie Gromadzkiej i Kołu Młodzieży Wiejskiej w Bukowem Kazimiera Iłłakiewiczówna 1:
Cóż za piękna pamiątka!
Władze powiatowe nagrodziły koło za wzorową pracę przekazując mu w 1937 r. radioodbiornik, będący pierwszą tego typu nowinką technologiczną w Bukowem. To było wielkie wydarzenie i nie lada zaszczyt!
Molski nie osiadł na laurach. Przez kolejne lata był korespondentem Komitetu Floty Narodowej, członkiem Dozoru Szkolnego, przewodniczącym konferencji rejonowym ognisk Związku Nauczycielstwa Polskiego ( ZNP ) w gminie Trąbczyn, założycielem ogniska ZNP w Zagórowie.
Nic dziwnego, że cała wioska – od młodego po starego – decyzję o przeprowadzce rodziny Molskich do Jelonek koło Warszawy powitała z wielkim żalem. Nauczyciel opuścił Bukowe 1. 08. 1937 roku.
„Będę miał w duszy zadowolenie, że Polskę tworzą i ludzie mali”…
Tam Molski przeżył wrzesień 1939 r. oraz okupację. Ryzykując życie swoje i swoich bliskich zorganizował we własnym mieszkaniu przy ulicy Legionowej 24 klasę lekcyjną, gdzie uczył młodzież na dwie zmiany historii i geografii.
Przeszedł na emeryturę w 1952 r. po 33 latach pracy pedagogicznej i społecznej. Mimo poważnych problemów ze zdrowiem pisywał do wielu czasopism dziecięcych i młodzieżowych w Warszawie. Młodzież, z którą wcześniej pracował nie zapomniała o swoim nauczycielu, często odwiedzając go w domu.
Antoni Aleksander Molski otrzymał za swą pracę wiele wyróżnień, m.in. Brązowy Medal Zasługi, Srebrny Krzyż Zasługi i Medal Niepodległości ( przyznany 21 czerwca 1938 roku ). Ponad wiele odznaczenia, dyplomy i wyróżnienia przedkładał ludzką pamięć i okazywaną wdzięczność.
Zmarł 18. 06. 1969 r. w Warszawie, gdzie został pochowany na Cmentarzu Wolskim.
Przypisy:
1. Kazimiera Iłłakiewiczówna – polska poetka, prozaiczka, dramaturżka i tłumaczka. W latach 1926–1935 była osobistym sekretarzem Józefa Piłsudskiego.
2. Polskiej Organizacji Wojskowej.
3. Podczas zatapiania szkuty wywożącej zboże odebrane polskim rolnikom do Niemiec doszło do strzelaniny, w wyniku której został zastrzelony jeden z flisaków. Drugi – ranny brat zabitego – zbiegł i złożył donos na posterunku na sprawców zdarzenia – Polaków, których znał z nazwisk. Odzyskanie w tym samym czasie przez Polskę niepodległości sprawiło, że nowa władza nie ukarała sprawców śmierci niemieckiego osadnika. Wbrew temu rodzina zabitego domagała się sprawiedliwości, a w końcu – poprzysięgła zemstę. Odwet nastąpił dwadzieścia lat później, gdy niemal wszyscy uczestnicy akcji „Barka” zostali aresztowani przez żadarmerię i bestialsko zamordowani.
Powyższy tekst został opracowany na podstawie :
- Artykułu „Wspomnienie o Aleksandrze Antonim Molskim” Bogdana Grzonkowskiego, zamieszczonego w numerze 1 Zagórowskiego Kwartalnika Historycznego CHRONOS” z 1992 roku. Oryginał pisma znajduje się w Bibliotece Publicznej Miasta i Gminy Zagórów.
- Fragmentu pracy naukowej Andrzeja Bernata pt. „Edukacja regionalna w Szkole Podstawowej im. M. Okurzałego w Zagórowie”, Konin 2002r. Całość pracy do wglądu w zbiorach BPMiG Zagórów.
- Fotografie 1, 2, 3 oraz dokumenty 1, 3 do tekstu z własnego archiwum udostępnił Andrzej Bernat (serdecznie dziękujemy) .
- Dokument 2 przekazał pan Zbigniew Krawczyński ( serdecznie dziękujemy ).
ZAGÓRÓW-MIEJSCE Z HISTORIĄ 